Bardzo często czytam na forach i blogach, iż przedsiębiorstwa jednoosobowe niezatrudniające pracowników, nie podlegają obowiązkom związanym z wymogami bezpieczeństwa i higieny pracy. A co ze spółkami, w których nie ma pracowników? I co to są obowiązki związane z wymogami bhp?

Przedsiębiorcy lub wspólnicy nie zatrudniający osób na umowę o pracę, w rozumieniu prawa pracy nie są pracodawcami. Tym samym nie muszą poddawać się okresowym szkoleniom w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, nie oceniają ryzyka zawodowego, nie są objęci opieką lekarza medycyny pracy i nie dotyczą ich badania wstępne, okresowe i kontrolne, nie przysługują im okulary do pracy z monitorem ekranowym itp. Obowiązek ten nie powstaje również w przypadku prowadzenia działalności wspólnie ze współmałżonkiem (więcej w artykule Pracownik – członek rodziny i wspólnik).

Prowadzący działalność może mieć na biurku taką lampkę, jaką chce, nieergonomiczne krzesło, ilość miejsca do pracy z komputerem nie koniecznie odpowiadającą przepisom, a normy czasu pracy niezgodne nawet ze zdrowym rozsądkiem. Jednym słowem właściciel firmy może pracować w schowku na szczotki, siedząc na taborecie przy stoliku turystycznym w delikatnym świetle latarki.

Każdy, niezależnie czy jest jeszcze przedsiębiorcą, czy już pracodawcą, w swojej pracy powinien kierować się zdrowym rozsądkiem oraz dbać o swoje zdrowie i życie. W bezpieczeństwie i higienie pracy tak naprawdę nie chodzi o obowiązek podlegania, a o zdrowy rozsądek, bowiem zdrowie i życie człowieka jest bezcenne, a przestrzeganie przepisów i zasad bhp niezbędne do jego utrzymania. Żadnego samozatrudnionego nie trzeba przekonywać, iż każdy wypadek, choroba, każdy przestój, to utrata JEGO klientów i JEGO zysków.

Do firmy niezatrudniających pracowników nie stosują się przepisy Kodeksu pracy. Jakie zatem przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązują?

BHP
Jeśli chodzi o bhp, to bezcenny zdrowy rozsądek. Nic go nie zastąpi. Ponadto dobrze jest zebrać w jednym segregatorze instrukcje obsługi wykorzystywanych maszyn i urządzeń oraz karty charakterystyki stosowanych substancji i preparatów chemicznych. Warto, aby przy pracach niebezpiecznych np. przy pracy z chemikaliami lub spawaniu, samozatrudniony zadbał o odpowiednio dobrane środki ochrony osobistej oraz  zapewnił bezpieczeństwo innym osobom znajdującym się w strefie zagrożenia.

Nieprzestrzeganie przepisów bhp wiąże się z jeszcze jedną kwestią – pieniędzy. Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują poszkodowanemu jeżeli wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez niego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia (czytaj: przepisów i zasad bhp), spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Świadczenia nie przysługują również ubezpieczonemu, który będąc w stanie nietrzeźwym lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku.

Regulacja ta nie dotyczy członków rodziny przedsiębiorcy, którzy w takich przypadkach zachowują prawo do świadczeń określonych w ustawie wypadkowej.

Osobom prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym oraz członkom ich rodzin powyższe świadczenia nie przysługują w razie występowania w dniu wypadku lub w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej, zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 6,60 zł – do czasu spłaty całości zadłużenia.

OCHRONA PRZECIWPOŻAROWA
W miejscu prowadzenia działalności powinna znajdować się instrukcja postępowania na wypadek pożaru. Należy również zapewnić niezbędną ilość sprzętu gaśniczego. Sposób doboru i jego rozmieszczenie reguluje Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU.2006.80.563). Jeśli podczas pracy wykorzystywane są preparaty lub substancje łatwopalne i wybuchowe, trzeba przestrzegać odpowiednich przepisów przeciwpożarowych.

PIERWSZA POMOC
Także i w tym zakresie nie stosują się przepisy Prawa pracy. Myślę jednak, iż wskazane byłoby posiadanie apteczki, w niej parę plastrów z opatrunkiem, bandaż, gaziki. W przypadku wykonywania prac o zwiększonym ryzyku np. przy pracach z niebezpiecznymi narzędziami lub substancjami, warto aby były w niej odpowiednio dobrane środki do udzielania pierwszej pomocy sobie ewentualnie klientowi. Poważniej bowiem wygląda firma, w której dba się o zdrowie i życie, o bezpieczeństwo w pracy.

OCHRONA ŚRODOWISKA
Zagadnienia ochrony środowiska wykraczają poza obszar bhp, obejmują natomiast wszystkie podmioty gospodarcze, niezależnie od ich wielkości. W firmach wykorzystujących tonery, atramenty do drukarek, baterie, sprzęt elektroniczny należy ewidencjonować odpady i przechowywać karty ich przekazania do utylizacji. Jeśli zakład pracy emituje niebezpieczne związki lub produkty spalania do atmosfery, trzeba przekazać do właściwego urzędu marszałkowskiego odpowiednie sprawozdanie o emisji gazów, również cieplarnianych, do atmosfery. Uregulowania prawne dotyczące opłat za korzystanie ze środowiska można znaleźć w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (DzU.2013.1232).

URZĄD DOZORU TECHNICZNEGO
Dozorem technicznym są działania zmierzające do zapewnienia bezpiecznego funkcjonowania urządzeń technicznych, między innymi windy, wózki widłowe, windy w samochodach, zbiorniki gaśnic o masie środka gaśniczego powyżej 5 kg. Wszystkie urządzenia objęte dozorem UDT-u wymienione są w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu (DzU.2012.0.1468). Zgodnie z Ustawą o dozorze technicznym dnia 21 grudnia 2000 r. (DzU.2013.963 z późn. zm.) dozór techniczny dotyczy urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu, stwarzających zagrożenie poprzez rozprężanie gazów znajdujących się pod ciśnieniem różnym od atmosferycznego, wyzwolenie energii potencjalnej lub kinetycznej przy przemieszczaniu osób lub ładunków w ograniczonym zasięgu oraz rozprzestrzenianie się materiałów niebezpiecznych podczas ich magazynowania lub transportu.

SANEPID
Sanepid też miesza swoje trzy grosze. Niezależnie od wielkości zakładu część przepisów higieniczno-sanitarnych obowiązuje wszystkich. Klasycznym przykładem nagromadzenia ich olbrzymiej ilości jest mikro zakład gastronomiczny. Jeszcze przed uruchomieniem tego rodzaju działalności trzeba spełnić wiele ograniczeń, m. in.: badanie na nosicielstwo, rodzaje desek i noży do przygotowywania potraw, sanitariaty.

PRZEPISY RUCHU DROGOWEGO
To chyba nie wymaga komentarza. Każdy kierujący pojazdem wie, że potrzebuje aktualne prawo jazdy, ważny przegląd techniczny i ubezpieczenie OC pojazdu, trójkąt, gaśnicę i dodatkowo w samochodach z kratką – kamizelkę ostrzegawczą.

Łatwo nie jest. Wymieniłam takie najważniejsze sprawy. Na pewno, w zależności od rodzaju prowadzonej działalności i wykonywanej pracy, będą przewijać się inne przepisy. Warto jest zatem spojrzeć nieco szerzej na problem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w firmach nie zatrudniających pracowników, niż tylko w kontekście szkolenia bhp i oceny ryzyka zawodowego.

Bezpiecznej pracy!